Tips om je kind goed te begeleiden bij rouw

Iedereen wil zijn kind(eren) beschermen tegen pijn. Dat komt voort uit ons oerinstinct en gaat vanzelf. In dat licht houden we het liefst de dood en rouw heel ver weg van onze dierbare schatjes. Doen we hier wel goed aan?

Als een confrontatie met de dood onvermijdelijk is

Soms ontkom je er niet aan. Je kan niet om de dood heen als iemand in de familie of nabije omgeving van je kind overlijdt. Je kind hier zo goed mogelijk in begeleiden is dan het enige wat je kan doen. Hier is echter geen standaard protocol voor. Per leeftijdscategorie gaan kinderen verschillend met verdriet en rouw om. Daarnaast is ieder kind, net als ieder mens, ook weer anders.
Er zijn wel een paar belangrijke dingen waar je op kan letten. In deze blog hebben we 9 praktische tips voor je verzameld voor als je kind te maken krijgt met een overlijden of verlies.

Tip 1: Wees eerlijk

Maak de werkelijkheid bespreekbaar. Dit geldt voor ieder kind. Kinderen hebben behoefte aan de waarheid en kunnen dat beter aan dan wij soms denken. Kinderen houden van feiten en niet van wollige taal. Dus draai er niet om heen en vertel het zoals het is.

Laat de overledene ook gerust zien als dat mogelijk is. Kinderen begrijpen het dan beter. Zij vinden het ook lang niet zo eng als wij misschien denken. Soms lijkt het wel alsof de dood voor kinderen normaler is dan voor grote mensen als je ziet hoe ‘natuurlijk’ zij er mee om kunnen gaan.

Tip 2: Draai er niet omheen

Liever te plat dan gekunsteld. Zeg dat oma dood is en niet dat oma slaapt of een ster is als haar lichaam nog hier is. Je kan kinderen niet sparen door er omheen te draaien. Ook al zijn ze soms nog klein, ze zijn niet gek. De waarheid van ze weghouden zorgt juist voor onrust en onbegrip.

Ook baby’s moet je vertellen wat er is, ook al kunnen ze niet terugpraten. Kleintjes voelen het als jij verdrietig bent. Zorg dat wat je zegt en doet met elkaar overeenkomt en klopt. Slik dus niet je eigen tranen weg terwijl je zegt dat er niks aan de hand is. Door geborgenheid te geven, en tegelijkertijd eerlijk te zijn, help je kleine kinderen het beste.

Tip 3: Sta open voor technische vragen

Vooral kinderen van 6 tot 12 hebben interesse in details en stellen praktische vragen. Hun nieuwsgierige geest maakt dat ze alles willen weten. Dit is voor hen vaak een prettige en praktische manier om met de pijn van de werkelijkheid om te gaan. Ga hier dus gerust op in en ga samen op zoek naar antwoorden. Dat is ook een vorm van samen rouwen.

Tip 4: Ga niet te snel bij pubers

Pubers vinden het vaak wat lastiger om over pijn, angst of een verlies te praten. Ze zijn vaak al onzeker en zoekende naar een eigen identiteit in deze fase van hun leven. Dat kost veel energie en maakt dat ze wankelen. Hierdoor zijn zij extra kwetsbaar als ze met een overlijden geconfronteerd worden. Dat vraagt zorg en aandacht (en een dikke knuffel, ook al roepen ze heel hard dat ze dat niet willen). Laten zien dat je er voor ze bent. Geef ze echter ook de ruimte om op hun eigen tempo de werkelijkheid beetje bij beetje toe te laten.

Tip 5: Kijk naar wat je kind nodig heeft

Het begint met een stap achteruit. Observeer je kind en vertrouw op je intuïtie. Jij kent je kind het beste en kan zien wat er bij hem of haar van binnen gaande is. Dan voel je vanzelf wel aan wat juist en passend is om te doen. Het ene kind heeft behoefte aan een knuffel en wil er graag over praten. Het andere kind wil juist even met rust gelaten worden en heeft meer baat bij afleiding. Voel in het moment elke keer opnieuw waar de behoefte van je kind ligt.

Tip 6: Rouwen gaat met ups en downs

Geef verdriet de ruimte. Bij kleine kinderen gaat het rouwen in fases. Dat komt onder meer doordat de persoonlijke ontwikkeling tegelijkertijd volop bezig is. Dit kunnen zij zelf niet stopzetten of bepalen. De wil om te rouwen is er misschien wel, maar soms lukt het niet. Een kind kan dan tijdens een gesprek ineens weer gaan spelen en het over ‘gewone’ dingen hebben. Dat is normaal. Dit gedrag kan je zien als een soort beschermingsmechanisme.

Kinderen laten de werkelijkheid vaak gefaseerd toe. Het echte rouwen begint soms pas na een half jaar, als alles weer een beetje ‘gewoon’ is geworden en de gemoederen bedaard zijn. Soms is het dan pas veilig voor een kind om te rouwen.

Tip 7: Probeer emoties niet te reguleren, maar beweeg mee

Andersom kan het ook gebeuren dat tijdens een leuke middag in het zwembad een kind ineens heel verdrietig is dat oma er niet meer is. Wat dat betreft moet je verdriet van kinderen niet willen sturen. Proberen mee te bewegen met hun emoties is niet alleen beter, maar misschien ook wel makkelijker voor jou als ouder om te doen.

Emoties kan je niet sturen, je kan ze wel de ruimte geven. Ook klein verdriet mag er zijn. De dood van de kat van de buren kan ze namelijk ook weer herinneren aan hun eigen verdriet dat ze met zich meedragen. Grijp kleine ervaringen aan om zo indirect over grote dingen te praten.

Tip 8: Is het jouw of zijn verdriet?

Wij als ouders dragen ook ons eigen kind-zijn met ons mee. Projectie van gevoelens is heel normaal. Als je vroeger als kind zelf eenzaam bent geweest, dan is dat hetgeen waar je je kind voor probeert te behoeden. Zo werkt dat onbewust ook met het willen beschermen van je kind tegen pijn en verdriet. Probeer erop te letten dat je je eigen gevoelens niet projecteert op je kind.

Jij en je kind hebben vaak een andere relatie of afstand tot degene die overleden is. Wat voor jou je vader is, is voor je kind zijn opa. Een andere relatie impliceert ook een andere manier van verdriet beleven. Dat vergeten we wel eens als we zelf overspoelt worden door verdriet. Wij vinden het soms nog erger voor het kind dat opa er niet meer is dan het kind het misschien zelf vindt. Vraag je dus af wie zijn verdriet je voelt. Misschien is het juist jouw verdriet dat meer ruimte verdient als je je zorgen maakt om je kind. Wees daarom eerlijk en zorg ook goed voor jezelf. Dat zorgt ervoor dat je je kind ook beter kan begeleiden als hij of zij met een verlies geconfronteerd wordt.

Tip 9: Betrek kinderen bij het gehele proces van afscheid nemen

Kinderen willen graag bij hun ouders zijn, juist in tijden van onzekerheid en verdriet. Scherm ze niet onnodig af. Dat een kind in jouw nabijheid mag verkeren is soms al genoeg om zich veilig te voelen en om troost te ervaren. Betrek kinderen dan ook bij het regelen van een afscheid indien dat mogelijk is. Laat ze meekijken en meedenken. Je zult denk ik verstelt staan hoe soepel ze hierin mee kunnen bewegen.

Ook voor jou is het misschien fijn om dit samen te beleven. Neem kinderen daarom ook rustig mee bij een uitvaart en betrek ze bij het afscheid. Sterker nog, een stukje van de afscheidsdienst kan ook op hen afgestemd worden als je bij de uitvaartbegeleider aangeeft dit op prijs te stellen. Dat is tegenwoordig heel gebruikelijk. Door kinderen van jongs af aan bij een uitvaart te betrekken laat je ze zien dat afscheid nemen bij het leven hoort en ook hele mooie en warme momenten kent.

Meer informatie

Kinderen mee naar de uitvaart?
Kinderen en de dood. Hoe begeleid je ze hierin?
Hoe kun je iemand troosten?
Rouwverwerking, hoe kun je het beste met je verdriet omgaan?

Bronvermelding

Tekst: Esther Mostert
Stockfoto: 123rf.com