Puber zijn in deze tijd: hoe lastig is het?

De jeugd van tegenwoordig: je hoort menig babyboomer zich wel eens beklagen over deze groep. Vroeger was immers alles beter. En was de puber ook een stuk fatsoenlijker. Maar is dat wel zo? Zijn de pubers van nu echt zo anders dan die van de voorgaande decennia? En zo ja, waar komt dit dan door? Vier ervaringsdeskundigen geven hun mening.

Prestatiegerichte maatschappij

Dat de huidige generatie tieners in een bijzondere tijd opgroeit, daar bestaat geen twijfel over. Meerdere onderzoeken wijzen uit dat pubers vandaag de dag meer lijden aan stressklachten dan bijvoorbeeld vijftien jaar geleden.

Kindercoach Marie-José (43) heeft daar een mogelijke verklaring voor: “We leven tegenwoordig in een hele prestatiegerichte maatschappij. Onze kinderen moeten aan eisen voldoen waar eigenlijk nauwelijks aan te voldoen is. Daarnaast moeten ze steeds eerder kiezen wat ze later willen gaan doen. Welke opleiding gaan ze volgen? Wat wordt hun positie op de arbeidsmarkt? Vroeger hoefden kinderen zich daar veel later pas mee bezig te houden. Je legt zo wel heel veel druk op de huidige generatie jonge tieners.”

Kinderen krijgen minder tijd om kind te zijn

Nelleke (52), orthopedagoog en moeder van twee puberzonen, is het daarmee eens. “Kinderen krijgen minder tijd om kind te zijn dan vroeger. Dat kan zich inderdaad uiten in stressklachten en zelfs een burn-out.”

Wat raadt Nelleke zelf aan, vanuit haar professie als orthopedagoog? “Geef je kind voldoende tijd en ruimte om zich te ontwikkelen. Maar weinig kinderen weten in groep 8 al wat ze later willen worden. Dat is ook helemaal geen ramp. Ze hebben hun hele middelbare schooltijd nog de tijd om die beslissing te maken. Daarnaast zijn er talloze jongeren die eerst aan één of meer studies beginnen om ze niet af te maken en toch iets anders te kiezen. Dit zijn juist hele goede leerervaringen en dragen bij aan de ontwikkeling en zelfstandigheid van je kind.”

Smartphones & sociale media

Ook smartphones en sociale media kunnen een negatief effect hebben op de ontwikkeling van pubers. Nelleke licht dit verder toe: “Natuurlijk is het internet hartstikke nuttig voor onze kinderen. Ze leren er heel veel van, informatie van over de hele wereld ligt binnen handbereik. Dat hadden we vroeger niet. Maar door onze pubers maar onbeperkt achter schermen te laten zitten creëer je tal van andere problemen. Het is niet goed voor hun ogen, hun ontwikkeling en op den duur niet voor hun fysieke gezondheid. Kinderen en pubers horen ook voldoende buitenlucht en lichaamsbeweging te krijgen.”

Elke generatie heeft zijn eigen uitdagingen

Ook jongerencoach Maaike van ’t Klooster, zelf moeder van twee kinderen van 3 en 11, ziet voor- en nadelen in het gebruik van sociale media. “Ik denk dat elke generatie pubers zijn eigen uitdagingen heeft. Een groot thema voor pubers is zelfbeheersing en met de komst van internet, en dan met name smartphones, is daar wel een extra uitdaging bijgekomen naar mijn mening. Natuurlijk heeft internet een voordeel: alle informatie is beschikbaar en ligt voor het oprapen. En daar ontstaat ook meteen een risico. Internet is een onbegrensde omgeving, waarin alles te ontdekken valt: van zelfdokteren, tot een kijk in de wereld, tot sex (in alle vormen). En omdat internet tegenwoordig nou eenmaal onlosmakelijk verbonden is met de mobiele (smartphone) telefoons, is dit ook ten alle tijden beschikbaar en wordt automatisch verwacht dat iedereen ook altijd maar beschikbaar is.

Een geweldig leven

Daarnaast is er op dit gebied weinig bescherming voor deze generatie: alles wat enigszins vermakelijk, kwetsend, lachwekkend of schokkend is, eindigt ongecensureerd online. Pubers hebben doorgaans niet het vermogen om de consequenties op langere termijn in te zien van deze keuzes. Combineer dat met social media waar het haast lijkt dat iedereen altijd een geweldig leven heeft, dan kun je bedenken dat de (prestatie)druk onder pubers wel opgevoerd is. Het gevolg is o.a. faalangst, onzekerheid, depressie, burn-out, cyberpesten, onderpresteren, laag zelfbeeld, gebrek aan motivatie. Hoewel die thema’s vroeger ook wel speelden is het verschil in prestatiedruk wel wezenlijk waarneembaar.”

Vertekend beeld

Tamara (34), moeder van een dochter van 12, ziet ook de nodige problemen in het sociale mediatijdperk. “Mijn dochter heeft een Instagram account. Eigenlijk vind ik haar daar véél te jong voor, maar ja, al haar klasgenootjes hebben het ook. Ik vond het moeilijk haar het dan te weigeren. Op Instagram wordt mijn dochter blootgesteld aan allerlei perfecte plaatjes. Fitnessmodellen met hun zogeheten ‘killer body’s’ zijn niet de realiteit. Maar een meisje van 12 gelooft dat wel als ze er maar voldoende aan blootgesteld wordt. Zo krijgen meisjes in die toch al kwetsbare leeftijd een heel vertekend beeld.”

Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt inderdaad dat het zelfbeeld van kinderen en tieners negatief beïnvloed kan worden door de perfecte plaatjes die ze voorgeschoteld krijgen op sociale media als Facebook en Instagram. Kinderen worden bijvoorbeeld kritischer op hun eigen uiterlijk. Sommige tieners zijn door het gebruik van sociale media zo extreem met hun uiterlijk bezig dat het ten koste gaat van hun sociale contacten en schoolprestaties.

Blijf in gesprek met je puber

Ook kindercoach Marie-Jose waarschuwt voor dit fenomeen. “Ik zie dit ook terug in mijn praktijk. Radeloze ouders die zich melden met een puber met een zeer laag zelfbeeld. Ik zie zeker een korrelatie tussen deze problematiek en het overmatig gebruik van sociale media.”

Wat Marie-Jose ouders zou adviseren? “Blijf monitoren wat je kind online doet. Blijf ook in gesprek met je puber, vertel dat niet alles dat hij of zij online ziet overeenkomt met de werkelijkheid. Leg uit dat iedereen op sociale media zijn beste “ik” laat zien, de beste versie van zichzelf. Talloze filters en fotobewerkingsprogramma’s maken dat er niet beter op. Je mag als ouder ook best eisen stellen aan de tijd dat je kind doorbrengt op sociale media.”

Moeilijke pubers

Maar wat is er waar van de opmerkingen van sommige babyboomers over de jeugd van tegenwoordig? Zijn pubers van nu echt zo anders dan pubers van vroeger? Ja, zegt Tamara. “Ik ben nog niet eens zo oud, maar toen ik jong was sprak ik alle volwassenen standaard met ‘u’ aan. Dat zie ik nu veel minder.”

Kindercoach Marie-José is het hier niet mee eens. “Ik denk niet dat de pubers van nu minder beleefd zijn dan die van vroeger. Wel denk ik dat ze sneller in de problemen komen door alle prikkels waaraan ze in de huidige snelle maatschappij blootgesteld worden. Prestatiedruk, sociale media, overmatig veel schermtijd. Het draagt natuurlijk geen van allen positief bij aan de ontwikkeling van je puber.”

Op de vraag of pubers van tegenwoordig vaker in aanraking komen met justitie, geeft jongerencoach Maaike van ’t Klooster een duidelijk antwoord: “Als je de cijfers van het CBS erbij pakt, is er een daling binnen de jeugdcriminaliteit zichtbaar (2000-2017). Ik ben er van overtuigd dat jongeren vroeger dezelfde problemen tegenkwamen, over grenzen gingen of extra zorg nodig hadden.”

Deskundig advies

Tot slot vroegen we twee van de deskundigen die aan dit artikel meewerkten, wat ze ouders van pubers willen meegeven.

Marie-José: “Geef je puber de tijd en ruimte om zichzelf te ontwikkelen, maar stel ook duidelijke grenzen. Ik heb het idee dat ouders dat tegenwoordig lastig vinden. Het is niet erg om streng te zijn voor je kind. Dat betekent overigens niet dat je om de haverklap straffen moet uitdelen. Beloon positief gedrag en probeer negatief gedrag te negeren. En bovenal: blijf met je puber in gesprek. Praten, praten, praten. Uiteindelijk is dat nog altijd wat zijn vruchten afwerpt!”

Ze hebben struikelblokken nodig

Ook jongerencoach Maaike heeft een prachtig advies voor ouder van tieners: “Als ouders zijn wij geneigd om zoveel mogelijk struikelblokken weg te nemen. Toch hebben pubers die struikelblokken nodig om van te leren. Kinderen leren niet doordat ze gezegd worden wat er niet niet mag, ze leren door het zelf te ondervinden. En als ze de ruimte niet krijgen om ook teleurstellende ervaringen op te doen, tegenslagen tegen te komen, missen ze de kans om zichzelf te sterken en de mogelijkheid om zelf problemen op te lossen. Deze ervaringen doen een beroep op hun vaardigheden, creativiteit, doorzettingsvermogen en zelfinzicht. En dat zijn zaken die je enkel leert door te ervaren.

Onhandige uiting van onderliggende behoefte

Wat wij als ouders omgeving kunnen doen? Oog hebben voor wat er schuilgaat achter het gedrag van een puber. Het gedrag is enkel een onhandige uiting van een onderliggende behoefte. Daar zit de kern. Wanneer we leren te luisteren naar wat er niet gezegd wordt kunnen we met respect en begrip de puber begeleiden in plaats van sturen. Veel van de problemen of probleemgedrag kunnen zodoende met andere invalshoeken benaderd worden. Een puber voelt zich dan gehoord, erkend en gerespecteerd wat de basis vormt voor open communicatie. Dus wees een OEN (Open, Eerlijk en Nieuwsgierig), gebruik LSD (Luisteren, Samenvatten, Doorvragen) met ANNA (Altijd Navragen, Nooit Aannemen), laat OMA thuis (Opvattingen, Meningen, Adviezen) en smeer NIVEA (Niet Invullen Voor Een Ander). Tot slot: Pubers zijn nog steeds kinderen die behoefte hebben aan vooral liefde, aandacht, grenzen, ruimte en erkenning.”

Extra informatie

Wat zijn de verschillende fases van de puberteit?
Drugsgebruik onder jongeren. Wat moeten we weten?

Bronvermelding

Tekst: Amber Fernandes
© afbeelding: 123rf.com