Obesitas: Ernstig overgewicht bij kinderen. Wat zijn de risico’s?
Obesitas, de medische naam voor het hebben van te veel lichaamsvet, leek vroeger alleen iets te zijn van een kleine groep volwassenen. Je kon ervoor kiezen om het te accepteren, zoals je accepteert dat iemand rood haar of een bril heeft. Tegenwoordig echter spreidt obesitas zich steeds verder uit en treft het zelfs een steeds groter deel van onze kinderen. Acceptatie is niet langer een optie, de tijd om ons in te lezen en er actief wat aan te doen, is nu gekomen!
Wat is obesitas?
(Kinder-) obesitas is, net als bij volwassenen, simpelweg het hebben van teveel lichaamsvet. Ernstig overgewicht dus. En het komt misschien wel vaker voor dan je denkt! De International Obesity Taskforce schat dat wereldwijd 10% van de kinderen tussen 5 en 17 jaar overgewicht heeft. Bij 2-3% is sprake van ernstig overgewicht, obesitas genaamd. In Noord- en Zuid-Amerika kampt op dit moment 30% van de kinderen met overgewicht en bij ons in Europa 20%. In de tellingen worden baby’s niet meegenomen, omdat zij van nature een hoger vetpercentage nodig hebben. Hun gewicht wordt bij consultatiebureaus en huisartsenpraktijken wel in de gaten gehouden, maar omdat een groot deel van het overtollige lichaamsvet ook weer verdwijnt wanneer een baby gaat lopen en rennen, kan er alleen in buitensporige gevallen worden gesproken van overgewicht.
Body Mass Index (BMI)
Een goede maatstaf om te bepalen of je kind inderdaad overgewicht heeft is het meten van de Body Mass Index, ofwel BMI. ( BMI: gewicht/ lengte) Volwassenen hebben een gezond gewicht wanneer hun BMI tussen de 25 en 30 ligt. Boven de 30 spreek je over obesitas. Bij kinderen is de rekensom niet zo snel gemaakt. Leeftijd en geslacht spelen hier namelijk ook een rol. In onderstaande tabel lees je eenvoudig terug of jouw peuter of kleuter een gezonde BMI heeft:
Leeftijd | Overgewicht | Obesitas | ||
meisjes BMI | jongens BMI | meisjes BMI | jongens BMI | |
2 | 18,02 | 18,41 | 19,81 | 20,09 |
3 | 17,59 | 17,89 | 19,36 | 19,57 |
4 | 17,28 | 17,55 | 19,15 | 19,29 |
5 | 17,15 | 17,42 | 19,17 | 19,30 |
6 | 17,34 | 17,55 | 19,65 | 19,78 |
7 | 17,75 | 17,92 | 20,51 | 20,63 |
Het probleem (h)erkennen
Eén van de belangrijkste middelen in de strijd tegen obesitas is kennis. Wanneer ouders weten wat het is, en weten wat zij eraan kunnen doen, is de grootste en moeilijkste stap genomen. In dit artikel vertellen we je niet alleen wat het probleem precies is, maar reiken we je ook een aantal praktische hulpmiddelen en zelfs adressen voor hulpverlening aan. Obesitas mag dan een ernstig probleem zijn, onoverwinnelijk is het zeker niet.
En hoe kom je weer van obesitas af?
De aanname dat kinderen met obesitas simpelweg te veel eten en te weinig sporten is dan wel makkelijk, maar niet helemaal correct. In het ontstaan van ernstig overgewicht bij kinderen spelen nog meer factoren een rol. Ruwweg kunnen we vier oorzaken aanwijzen die met elkaar in meer of mindere mate verantwoordelijk zijn voor het ontstaan van obesitas bij kinderen:
- slechte voedingsgewoonten
- te weinig beweging
- genetische aanleg
- psychologische factoren
De gevolgen van obesitas
De gevolgen van obesitas bij kinderen zijn groot en zeker ingrijpend. Kinderen met ernstig overgewicht zullen sneller last krijgen van zowel medische problemen als kortademigheid, huidproblemen, pijnklachten in de gewrichten, alsook van psychologische problemen zoals een laag zelfvertrouwen, depressie, leerproblemen op school. De kans dat zij vanwege hun overgewicht worden gepest, ligt hoger dan bij kinderen met een normaal gewicht. Ook de toekomstverwachtingen van kinderen met obesitas kunnen overschaduwd worden door obesitas. Ze lopen immers een vergroot risico om ook als volwassenen last te hebben van obesitas, met alle schadelijke gevolgen van dien.
Bedreiging
Dat obesitas een bedreiging vormt voor de kinderen die eraan leiden, zal voor iedereen duidelijk zijn. Het wordt tijd na te gaan, welke oplossingen en hulp er voorhanden is. Gelukkig blijken er voldoende oplossingen te bestaan om kinderen met ernstig overgewicht, én hun ouders, te ondersteunen.
Gewichtsverlies
De voor de hand liggende oplossing van obesitas is natuurlijk gewichtsverlies. Omdat er pas vanaf de leeftijd van 2 jaar gesproken kan worden van ernstig overgewicht, is het verstandig om pas vanaf die leeftijd aan het probleem te gaan werken. Gewichtsverlies, of het nu gaat om kinderen of volwassenen, vindt plaats wanneer er meer kilocalorieën worden verbruikt, dan er worden ingenomen. Bij kinderen ligt het dan voor de hand om allereerst te gaan kijken naar het voedingspatroon. Vette snacks en ongezond eten kunnen eenvoudigweg vervangen worden door gezondere tussendoortjes te geven, zoals fruit en groenten.
Geen groente? Probeer een smoothie
Geen groenteliefhebbers? Probeer dan eens een lekkere smoothie, gemaakt van wat vers fruit, sap, desnoods een liga koek ter versteviging…je kunt er zo fantasierijk mee omgaan als je zelf wil! De beste resultaten bereik je overigens wel, door met het hele gezin het goede voorbeeld te geven. Zien eten doet eten, en dat geldt ook voor gezonde maaltijden en tussendoortjes! In principe moet een gezond eetpatroon alleen al voldoende zijn om kinderen met obesitas te helpen. Is afvallen is voor volwassenen met obesitas een noodzaak, bij kinderen valt dat nog wel mee. Kinderen zijn in de groei en wanneer hun gewicht op een constant niveau blijft, zal het overgewicht geleidelijk aan minder worden.
Voldoende lichaamsbeweging
Wanneer echter een veranderd eetpatroon alleen niet voldoende effect heeft, wordt het tijd om naar de lichaamsbeweging te kijken. Dat klinkt een stuk moeilijker en misschien wel saaier dan het in werkelijkheid is. Met een beetje goede wil is er voor ieder kind, jong of wat ouder, een perfecte vorm van lichaamsbeweging te vinden. Houd echter wel in gedachten dat niet iedere sport automatisch geschikt is om af te vallen. Om effectief calorieën te verbranden, kies je een sport of activiteit die voldoet aan de volgende eigenschappen:
- activeren van grote spiergroepen
- matige intensiteit
- relatief lange duur (30 tot 45 minuten)
- dagelijks
Meer buiten spelen
Vooral de sporten met een lichte tot matige intensiteit zijn prima geschikt voor kinderen. Dat kan al heel eenvoudig, door wat minder achter de spelcomputer te zitten, meer buiten te spelen en de TV wat minder aan te zetten.
Overzicht sporten en intensiteit
In het onderstaande lijstje vind je een aantal sporten met lage of matige intensiteit die niet alleen supergezond zijn, maar ook nog eens superleuk om te doen. Ze dragen niet alleen bij aan een gezonder lijf voor je kind, maar, net zo belangrijk, ze stimuleren ook nog eens het plezier en het zelfvertrouwen van je kind.
Activiteiten met een lage intensiteit | Activiteiten met een matige intensiteit |
Boogschieten | Aerobic |
Bowling | Badminton |
Knikkeren | Dansen |
Trampolinespringen | Duiken |
Volleybal | Fietsen |
Wandelen | Paardrijden |
Zeilen | Basketball |
Rustig wandelen | Zwemmen |
Verdergaande maatregelen
Gezond eten en meer bewegen zijn natuurlijk belangrijk, maar het kan voorkomen dat je kind meer nodig heeft om weer een gezond gewicht te bereiken. Misschien vind je het als ouder zelf ook erg moeilijk om je aan een gezond voedingspatroon te houden, of is het je niet helemaal duidelijk welke voedingsmiddelen in jouw gezin nu de boosdoeners zijn. Het kan prettig zijn om dan de hulp in te roepen van een professional, en gelukkig is die hulp voorhanden.
Behandelingsprogramma’s
Zo bieden diverse ziekenhuizen in Nederland en België behandelingsprogramma’s aan, speciaal gericht op kinderen. Bij erg jonge kinderen, ruwweg tot zes jaar, wordt meestal gekozen voor individuele behandeling door een diëtiste, al dan niet gecombineerd met een evaluatie door de kinderarts. Ouders worden in deze behandelingen intensief betrokken en voorgelicht, wat een positief effect op de kinderen kan hebben. Het accent richt zich bij deze behandelingen voornamelijk op voeding in het gezin.
Professionele diëtisten
Voor oudere kinderen en jonge tieners worden door diverse ziekenhuizen, altijd onder begeleiding van professionele diëtisten en/of psychologen, groepssessies aangeboden waarbij niet alleen voeding wordt besproken, maar waarbij ook een accent ligt op effectief bewegen. Ouders worden ook bij deze groep nog regelmatig betrokken, zodat de effecten van de zorg zo groot mogelijk zijn en het voor de kinderen makkelijker wordt, hun patronen aan te passen.
Zorgverzekeraar
Ben je zelf ouder van een kind met obesitas, en zoek je hulp om de gezondheid van je kind, en misschien zelfs van je hele gezin te verbeteren, vraag je zorgverzekering om adressen van instellingen die obesitas behandelingen aanbieden. Je zorgverzekeraar kan je ook vertellen of deze behandelingen door je verzekering gedekt worden.
Wat kan je nog meer doen?
Uiteindelijk zal het je kind zijn die moet afvallen ( tenzij je zelf ook een aantal maatjes meer hebt) maar als ouder kun je natuurlijk ontzettend veel doen om je kind te helpen. Omdat het hier gaat om de gezondheid van je kind, kun je zelfs zeggen dat het jouw verantwoordelijkheid is om je kind weer op gezond gewicht te krijgen, en om te zorgen dat je kind niet hoeft te leiden onder de gevolgen van obesitas.
Steun je kind
Het allerbelangrijkste dat je doen kan, is zorgen dat je je kind steunt in ieder opzicht. Laat zien dat je trots bent op je kind, dat jouw enige doel het bereiken van een gezond gewicht voor je kind is. Laat geen snoep of snacks slingeren als je kind zich probeert te redden met appels en salades, en zorg voor een verantwoord voedingspatroon.
Diverse websites, boeken, en folders kunnen je adviseren in je keuzes voor een goed voedingspatroon. Onderzoek samen met je kind welke sport goed aanslaat, en stimuleer hem of haar daarin. Wie weet ontdekken jullie samen nog veel verborgen talenten in je kind!
Meer informatie
Wat is een gezonde maaltijd voor peuters?
Overgewicht. Help mijn kind is te zwaar! Wat nu?
Verantwoord Sporten met ernstig overgewicht. Bouw het langzaam op!
Overgewicht bij kinderen. Wat zijn de risico’s?
Gezonde tussendoortjes, wat kun je geven?
Creatieve tips voor een gezonde lunchbox!
Gezonde tussendoortjes, waar zou je voor kunnen kiezen?
Bronvermelding
Tekst: Marion Middendorp
Stockfoto: 123rf.com