De impact op het gezin van het vertrek van geradicaliseerde jongeren naar Syrië

Geradicaliseerde jongeren

De afgelopen jaren hebben we er veel over gehoord: geradicaliseerde jongeren die naar Syrië trokken om zich aan te sluiten bij Islamitische Staat (IS). Geradicaliseerden jongeren die in het kalifaat hoopten te vinden wat ze in Nederland niet vonden: een harmonieuze, Islamitische samenleving die trots strijd voor het geloof en tegen goddeloze buitenstaanders. Ik sprak Aziz (67). Zijn zoon Younes vertrok in 2014 naar Syrië en is nog steeds niet terug. Aziz: “Ik weet zelfs niet of hij nog wel in leven is. Ons gezin is volledig ontwricht. Gelukkig zal ik niet zijn voor Younes is teruggekeerd naar huis.”

Grote bruine ogen keken wijs en nieuwsgierig de wereld in

Younes werd geboren in de nazomer van 1995, als laatste kind van Aziz (67) en Fatima (58). “Het was een prachtige baby,” vertelt Aziz weemoedig. “Grote bruine ogen, die al direct zo wijs en nieuwsgierig de wereld in keken.” Aziz kwam in 1971 naar Nederland. “Om te werken,” legt hij uit. “Mijn broers waren al eerder naar Nederland vertrokken. Ze hadden het hier goed. Ze werkten hard en het was koud, maar de huizen waren mooi en de mensen vriendelijk. In Marokko was geen werk en ik zal de toekomst somber voor me. Naar Nederland komen, dat leek me wel wat.”

Feestelijke maaltijden

Aziz en Fatima ontvangen me in hun flatje in de wijk Kogerveld in Zaandam. Hier wonen ze al sinds 1988. Hun kinderen zijn hier opgegroeid, er zijn herinneringen gemaakt. Het interieur is sober, maar je kunt zien dat er in dit huis geleefd is. Overal staan en hangen foto’s van ouders, kinderen en andere familieleden. In de gezellige keuken zijn in de loop der jaren vele heerlijke maaltijden bereid. Op feestdagen werd er extra uitgepakt en kookte Fatima hier samen met haar zussen, terwijl alle nichtjes en neefjes samen in de woonkamer speelden. Zowel Aziz als Fatima zijn bijzonder gastvrij. Omdat Fatima maar beperkt Nederlands spreekt, interview ik alleen Aziz.

Een verschrikkelijk hete bus

Aziz lacht zachtjes als hij terugdenkt aan zijn tijd als gastarbeider. “Ik herinner me de reis hierheen nog. Ik werd gecontracteerd om in Nederland in de Bruynzeel fabriek te komen werken, samen met 20 andere mannen. Met zijn allen werden we vervoerd van Marokko naar Nederland, in een verschrikkelijk hete bus. Die bus ging niet rechtstreeks naar Nederland, hoor. We hebben geloof ik wel 5 tussenstops gehad. Halverwege moesten we op een andere bus overstappen, ik denk dat het ergens in Spanje of Zuid-Frankrijk geweest moet zijn. We hebben daar ruim 4 uur op die andere bus gewacht, in niemandsland. Alles was droog en dor en de hete zon scheen in ons gezicht.”

lijn - Geradicaliseerde jongeren
Geradicaliseerde jongeren
Lijn - Geradicaliseerde jongeren

Dames in korte rokjes

“In Nederland aangekomen keek ik mijn ogen uit. Het was niet zo heel koud, want ik kwam aan toen het hoogzomer was. Ik zag dames in korte rokjes; ze liepen rokend over straat. Mannen achter kinderwagens, gezinnen die zo gelukkig leken te zijn. Het was een paradijs. Echt heel anders dan het Marokkaanse dorp waar ik vandaan kwam. Natuurlijk was het wennen. Vooral de schaars geklede vrouwen konden niet op mijn goedkeuring rekenen in het begin. Maar toen ik er gaandeweg achter kwam hoe vriendelijk iedereen was en hoe vele Nederlanders een mooi hart vol liefde hadden, nam ik het voor lief. Het is hier nu eenmaal anders dan in Marokko. Dat moet je toch accepteren.”

Advocaat geworden

Aziz valt even stil als ik hem naar zijn vrouw vraag. Dan vertelt hij: “Fatima ken ik al vanaf we beiden kind waren. We komen uit hetzelfde dorp. Zij kwam later dan ik naar Nederland: in 1980. We hadden toen nog geen kinderen. Toen zij hier ook een jaar was kregen we onze eerste: een zoon.” Aziz voegt er vol trots aan toe: “Hij is advocaat geworden. Knap, hè? Ik ben zo trots op hem. Hij was altijd een goede zoon. En een perfecte grote broer voor Younes en onze andere zoon en dochter. Ik vind het jammer dat Younes geen voorbeeld aan hem genomen heeft.”

Na de middelbare school mocht Younes naar de havo

Als ik Aziz vraag wat voor kind Younes was, komt de zachte en liefdevolle blik in zijn ogen weer terug. “Vooral een grappig kind,” vertelt hij. “Hij was echt een grappenmaker en maakte iedereen aan het lachen. Maar hij was ook een gevoelig kind. Heel anders dan zijn oudere broers. Hij kon niet veel hebben, werd sneller boos of juist verdrietig en trok zich terug. Toch was hij geen probleemkind. Hij kon heel goed leren en mocht na de middelbare school naar de havo. We waren ontzettend trots.”

Die jongens waren slecht nieuws

Aziz kan me niet vertellen waar het precies misgegaan is. “Dat ging stap voor stap, denk ik,” zegt hij peinzend. “Ja, ik weet het toch wel. Het ging echt goed mis toen hij stopte met school. Dat was in havo 3. Hij was net 14 jaar toen hij veel begon te spijbelen. Toen hij 15 was bleef hij helemaal weg van school. We hebben honderden gesprekken gehad. Met school, met de leerplicht, met de gemeente zelfs. Maar niets hielp. Younes hing vooral op straat, soms tot 12 of 1 uur ’s nachts. Met andere Marokkaanse jongens. Ik kende ze wel, hun vaders ook. Die jongens waren slecht nieuws.”

Opeens terug naar school

“Zijn periode op straat duurde niet heel lang. Toen hij 16 was wilde hij ineens terug naar school. Hij ging naar een ROC, waar hij de havo volgde op het volwassenenonderwijs. Ook stopte hij met doelloos op straat rondhangen en herrieschoppen. Hij toonde ineens veel belangstelling voor de islam. Of hij dat daarvoor gedaan had? Niet echt. Hij ging vaker niet naar de moskee dan wel. Dat was toen wel anders. Hij was veel in de moskee te vinden, bad op tijd en zocht mij steeds vaker op om over de islam te praten. Ook kreeg hij andere contacten. Streng islamitische jongeren, die heel serieus bezig waren met het geloof. Hij ging naar huiskamerbijeenkomsten bij een Afghaanse man in Den Haag. Wat daar allemaal werd besproken weet ik niet, maar later hoorde ik dat ook hij naar Syrië vertrokken was.”

Iedereen beleeft de islam op zijn eigen manier

Ik vraag Aziz of hij het vreemd vond dat Younes plotseling veel interesse in de islam had. Hij schudt peinzend zijn hoofd. “Nee. Nee, eerst niet. Ik was blij dat hij houvast had aan het geloof. Zelf ben ik niet streng gelovig, maar ik ga wel minimaal 2 keer per maand naar de moskee. Ik bid elke dag. Niet 5 keer, hoor. Ik geloof dat iedereen de islam op zijn eigen manier beleeft. En dat is goed. 5 keer bidden per dag is goed, maar 1 keer bidden ook. Het gaat er vooral om hoe je leeft. Zit er liefde in je hart, ben je bereid om anderen te helpen? Heb je geen verkeerde gedachtes? Dat is de islam voor mij.”

Een geloof van liefde en vrede

Er valt een stilte. Ik vraag Aziz of hij er moeite mee heeft dat de islam ook andere associaties opwekt bij mensen in Westerse landen. Hij schudt zijn hoofd. “Nee, nee. Ik begrijp dat heel goed. Ik heb er natuurlijk wel een beetje moeite mee, maar het is echt heel begrijpelijk. Ze zien wat er gebeurd is in Frankrijk. En al die jongeren die naar Syrië zijn gegaan om te vechten. En laatst, die Turkse man die in de tram die mensen doodschoot. Dat maakt indruk. Mensen gaan dat associëren met de islam. Maar dat is voor mij niet de islam. Dat zijn mensen die hun totalitaire verlangens op willen leggen aan de rest. Zij hebben niks met de islam te maken. Het is een geloof van vrede. Van liefde. Zij misbruiken dat.”

Veel vrienden

Ik wil het weer over Younes hebben. Aan de muur van de flat van Aziz en Fatima prijkt een foto van alle kinderen samen in betere tijden. Younes is daar een jaar of 12, 13 en hij lacht me vrolijk toe. Een knappe jongen die inderdaad wijs en vol verwachting de wereld in kijkt. Wat heeft ervoor gezorgd dat hij langzaamaan radicaliseerde? Was het een gevoel van niet begrepen worden, er niet bij horen? Aziz weet het niet. “Younes had veel vrienden op de basisschool en ook nog op de middelbare school. Marokkaanse jongens, maar ook genoeg Nederlandse. Van echt racisme hebben wij eigenlijk nooit last gehad. En als Younes dat wel had, heeft hij ons dat nooit gezegd.”

Propagandamachine

Aziz denkt vooral dat het er langzaam ingeslopen is. In de moskee is hij vermoedelijk in contact gekomen met radicale, salafistische jongeren. Die hebben het kalifaat afgeschilderd als een soort paradijs waarin iedereen harmonieus en volgens strenge islamitische regels samenleeft. Geen onreinheid, een goede economie en een prachtige plek om kinderen op te voeden.” Ik vraag Aziz of hij denkt dat er een soort propagandamachine is ingezet om jongeren naar IS te lokken. Hij knikt. “Ja, dat weet ik zeker. Het ging via internet en via moskeeën. Daar zijn echt ronselaars actief geweest. Ronselaars die misschien teleurgesteld waren in het leven of zich niet thuis voelden in Nederland. En het kalifaat als oplossing zagen.”

Opgegroeid tussen twee culturen

Ik wil weten of Aziz ooit aan Younes gemerkt heeft of hij zich niet thuis voelde in Nederland. Waren daar aanwijzingen voor? Aziz schudt langzaam zijn hoofd. Hij denkt na. “Eigenlijk niet. Maar ik denk dat het in iedere Marokkaan van de tweede generatie wel zit. Het gevoel van: wat heeft het thuisland van mijn ouders te bieden? Hoor ik daar nou thuis, of hier in Nederland? Ze zijn in tweestrijd. Ik denk dat dat wel meegeholpen heeft. Ook al hoorde ik Younes daar nooit over, ik merkte wel aan hem dat hij sommige dingen moeilijk vond. Omdat ze in onze cultuur heel anders gingen dan hier in Nederland. Hij is eigenlijk opgegroeid tussen twee culturen. Daarvan kun je wel in de war raken, denk ik.”

Younes kwam niet meer thuis

Aziz begint zachtjes te huilen als ik vraag wanneer hij echt doorhad dat het foute boel was. Hij excuseert zich. “Sorry. Het doet gewoon zo’n pijn, snap je dat?” Ik knik en zeg Aziz dat hij alle tijd mag nemen die nodig is. Het is vreselijk om een vader zo te zien. Aziz neemt een slok water en vertelt: “Op een avond kwam Younes niet thuis. Hij zou een vriend opzoeken, maar had niet verteld wie of waar die vriend woonde. Younes was niet eerder een nacht weggebleven van huis. De volgende ochtend waren Fatima en ik behoorlijk overstuur. In de middag reden we naar het politiebureau in Zaandijk om Younes als vermist op te geven.”

Medeschuldige

“Daar hoorden we eigenlijk direct dat Younes al een tijdje in de gaten gehouden werd door de wijkagent, samen met 3 andere jongeren die vermoedelijk aan het radicaliseren waren. Voor het eerst sinds ik in Nederland was voelde ik me niet gesteund, maar als potentieel gevaar benaderd. Ik heb het gesprek met de politie wat op de aangifte volgde als heel negatief ervaren. Ik kreeg het gevoel dat me van alles werd verweten en dat ik hier medeschuldig aan was. En weet je? Zo voel je je als vader ook. Als medeschuldige. Drie dagen na de aangifte hoorden we dat Younes op het vliegtuig naar Syrië gestapt was. Ons hart brak, en ik kon me alleen maar afvragen wat ik verkeerd gedaan had.”

Huiszoekingen en telefoontaps

Aziz is duidelijk aangedaan als hij terugdenkt aan de behandeling door de politie. “Fatima en ik zijn keer op keer verhoord. Ons huis is twee keer doorzocht. De eerste keer namen ze onze computer en mobiele telefoons mee. Het duurde lang voor we die terugkregen. Ze bleven maar vragen wat ons aandeel was geweest in het radicaliseren. Hoe het kon dat we niets door hadden gehad. Of wij soms ook dubieuze contacten hadden. Alles werd overhoop gehaald. Later hoorde ik via onze advocaat dat justitie ook wekenlang onze telefoons hebben afgetapt. Gelukkig werd mede daardoor uiteindelijk wel duidelijk dat wij als ouders er niets mee te maken hadden.”

Verscheurd gezin

“Mijn vrouw en ik waren net zo verbaasd over het vertrek van Younes als zijn oude vrienden en docenten van school. Er zijn meerdere mensen van school komen praten hier na zijn vertrek. Leraren en zelfs de directeur. Allemaal zeiden ze hetzelfde: ze hebben nooit signalen opgepikt dat Younes aan het radicaliseren was. Op school stond hij juist bekend als behulpzaam, aardig en aandachtig. Daarnaast haalde hij goede cijfers. Echt waar: niemand had dit voor mogelijk gehouden. Wij, als gezin, zijn ook verscheurd. Wat denk je dat de broers en oudere zus van Younes zeggen? Ze schamen zich dood voor hun broertje, en zijn tegelijkertijd bang, boos en verdrietig. Dit is voor hen niet te verteren.”

Nederlandse Syriëgangers gedood

Een verschrikkelijke periode van onzekerheid brak aan. Aziz en Fatima werden heen en weer geslingerd tussen hoop en vrees. “We konden geen contact krijgen met Younes. We wisten niet eens waar hij precies was in Syrië. Natuurlijk hoorden we veel over andere jongeren die naar het kalifaat waren vertrokken, bijvoorbeeld op het journaal. Ineens was onze zoon één van hen. Zo onwerkelijk. Elke keer dat ik hoorde dat er Nederlandse Syriëgangers gedood waren, brak mijn hart. Zou Younes er dit keer bij zitten? In die periode kreeg ik ook een hartinfarct, waarna ik gedotterd werd en een stent kreeg. Dat is een buisje dat mijn slagaders open moet houden zodat ik niet weer een infarct krijg. Ik ben ervan overtuigd dat dit van de stress is gekomen.”

Iedereen verdient een tweede kans

Recent hebben we in de media veel gehoord over Syriëgangers die terug willen komen. Het door ronselaars beloofde paradijs bleek voor velen toch niet zo ideaal. Daarnaast zijn er veel Syriëgangers gedood. Is Aziz daar bang voor? Hij knikt. “Ja. Elke nacht droom ik erover. Dat Younes nog in leven is, en dat hij wil terugkomen. Misschien zit hij in een van de opvangkampen waar meer Syriëstrijders zitten, en ziet hij geen mogelijkheid om nu nog terug te komen. De Nederlandse regering moet zorgen dat onze kinderen terugkomen. Ja, ze hebben fouten gemaakt, maar iedereen verdient een tweede kans. Die jongeren zijn allemaal hier geboren en getogen en zijn geronseld door geraffineerde salafisten die op hun gevoel en onzekerheden inspelen. Er moet begrip voor hen komen.”

Pijn, verdriet en spijt in zijn hart

Toch houdt Aziz ook rekening met de kans dat zijn zoon het niet heeft gered. “Mijn hart breekt als ik daaraan denk. Ja, ik ben er vaak bang voor. Dan zie ik het voor me, hoe hij alleen is gestorven zonder ons ooit nog gesproken te hebben. Met pijn, verdriet en spijt in zijn hart. Hij heeft de toestanden daar niet goed ingeschat, dat weet ik zeker. Het werd door ronselaars allemaal zo mooi voorgeschoteld. Dat de economie daar floreerde, dat alles daar beter was. Maar die dromen die ik ’s nachts heb, over Younes die terug wil keren, die zie ik als een teken. Ik geloof echt dat Younes leeft.”

Versgebakken koekjes

Er valt een stilte. Fatima is inmiddels naast haar man op de bank komen zitten en houdt zijn hand vast. Ze heeft koekjes gebakken. De zoete geur verspreidt zich door de flat. Fatima lijkt me een liefhebbende en zorgzame vrouw en moeder. Wat moet dit moeilijk zijn voor haar. Aziz slaakt een diepe zucht. “Ons gezin is verwoest. Echt. Ik zal nooit meer gelukkig zijn tot de dag dat Younes terug bij ons is. Tot hij hier weer binnenloopt. We missen hem nu al bijna 6 jaar. Het is genoeg geweest.” Of Aziz gelooft dat Younes terug zal keren? Aziz: “Inshallah. Als god het wil.” Ik bedank Aziz en Fatima hartelijk voor hun tijd en vertrouwen.

285 Nederlandse jihadisten

Pas als ik buiten de flat sta, besef ik hoeveel impact dit verhaal op me heeft gemaakt. Het verhaal van dit gezin staat niet op zichzelf: tot 2017 zijn er ongeveer 285 Nederlandse jihadisten naar Syrië vertrokken. Van hen zijn inmiddels 50 teruggekeerd. Dat betekent dat ongeveer 235 gezinnen net als Fatima en Aziz tussen hoop en vrees leven. Vaak weten families niet hoe het met hun geliefde gaat en of degene nog in leven is. De lucht betrekt en het begint zachtjes te regenen.

Een rilling loopt over mijn rug. Nog eenmaal werp ik een blik op de troosteloze flat met zijn eindeloze galerijen. Op de groene deur, waarachter het verdriet van Fatima en Aziz schuilgaat. Dan sla ik mijn jas iets strakker om me heen en keer ik met ferme passen huiswaarts.

Om privacyredenen zijn de namen van Aziz, Fatima en Younes gefingeerd. Ook zijn enkele summiere details iets veranderd om de privacy van alle betrokkenen te beschermen.

Liefs Amber

Meer informatie

Oogboltatoeage – Je ogen tatoeëren
De zwager van Susan bleek pedofiel. “Had die smeerlap ook aan mijn kinderen gezeten?”
In handen van een loverboy

Bronvermelding

Tekst: Amber Fernandes
Stockfoto: 123rf.com

BabyBaby

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *