Automutilatie of zelfbeschadiging, een serieus probleem

Op de vorige (middelbare) school van Rocco hoorde ik dat er in zijn klas maar liefst vier meisjes zaten die aan zelfbeschadiging of automutilatie deden. Van deze vier wist hij het, misschien zaten er zelfs nog wel meer kinderen in zijn klas die dit deden, maar waarvan hij het niet wist. Ik schrok nogal van dit aantal en vroeg me zelfs even af of het een (verontrustend) tendens is onder jongeren in deze maatschappij. Inmiddels zit hij op een andere school en hoor ik hem er niet meer over. Ik heb er nog wel eens – tussen neus en lippen – naar geïnformeerd, maar hij zou niemand in zijn klas meer weten.

Gelukkig, wat overigens niet wegneemt dat de aantallen uit zijn vorige klas natuurlijk wel zorgwekkend zijn. Geven die meiden dit aan elkaar door? Moedigen ze elkaar aan? Brengen ze elkaar op ideeën? Het is in ieder geval geen teken van happyness. Integendeel. Automutilatie maakt zichtbaar wat er onderhuids broedt en daar zou ik me als ouder zeker zorgen over maken als het mijn zoon of dochter betrof.

Wat is automutilatie?

Automutilatie – ook wel afgekort tot AM – of zelfbeschadiging is een manier van omgaan met lastige emoties. Maar liefst één op de vijftien jongeren beschadigen hun lichaam opzettelijk. Nou ja, misschien is dat niet eens de juiste term. Ja, ze beschadigen hun lichaam met opzet, maar dat doen ze niet omdat ze het zo leuk vinden. In hun hoofd woedt een wirwar aan emoties waar ze geen raad mee weten. Die emoties zoeken een uitweg en met het beschadigen van zichzelf, maken ze deze pijn zichtbaar. Het is moeilijk vechten tegen een onzichtbare ‘vijand’.

De beschadigingen kunnen op verschillende manieren worden toegebracht, bijvoorbeeld door met het hoofd ergens tegen aan te bonken, jezelf te snijden, krassen of branden, ergens tegen aan slaan, et cetera.

Schaamte

Veel jongeren schamen zich hiervoor en durven er niet over te praten. Dat maakt hun problemen eigenlijk alleen maar groter, want die emoties worden op deze manier óók niet aangepakt. Door er niet over te praten, maken ze alles voor zichzelf groter waardoor ze de kans lopen in een vicieuze cirkel te belanden.

Diep in hun hart hopen ze dat jij de krassen ziet en er iets mee gaat doen. Je kunt het zien als een schreeuw om hulp, zonder te kunnen schreeuwen. Het is hun manier te laten zien dat ze het moeilijk hebben, zonder het bewust te willen laten zien. Klinkt dat tegenstrijdig? Ja, daar heb je gelijk in. Maar die tegenstrijdige emoties woeden ook in hun hoofd en daar weten ze niet zo goed raad mee.

Let op signalen

Enerzijds willen ze het dus voor je verstoppen en aan de andere kant willen ze niets liever dan jouw aandacht voor hun innerlijk strijd. Belangrijk dus om op signalen te letten, want ze zullen de krassen op hun arm echt niet openlijk aan je showen. Als je zoon of dochter hoogzomer weigert een shirt met korte mouwen aan te trekken, zou je wellicht kunnen afvragen waardoor dit komt. Veel handvatten geeft dit natuurlijk niet, want er kunnen tientallen redenen zijn waarom hij niet met blote armen wil lopen.

Kan het kwaad?

Het kan zeker van kwaad tot erger gaan, want als er niets wordt gedaan met de werkelijke pijn, de diepere oorzaak, kan de dwang jezelf te pijnigen steeds verder gaan. Liever fysieke pijn, dan emotionele pijn. De fysieke pijn is namelijk logisch, deze is immers zichtbaar. Maar emotionele pijn is veel lastiger, dat zie je niet, dus hoe ga je daarmee om?

Waarom kiezen ze voor pijn?

Logisch gedacht zou je kunnen denken dat als je al pijn hebt, waarom dan kiezen voor nog meer pijn? Automutilatie kan meerdere oorzaken hebben. Het kan bijvoorbeeld een manier zijn om jezelf te straffen, of het kan een uiting zijn van haat tegen je eigen lichaam. Vooral tijdens de onzekere puberteit kan je lichaam behoorlijk in de weg zitten. Bijvoorbeeld omdat het in hun ogen te lang, te kort, te dik of te dun is.

Maar automutilatie kan je ook een gevoel van macht en controle geven. Je bewijst dat jij sterk genoeg bent om deze pijn aan te kunnen. Het kan een leegte opvullen en of uiting zijn van verdriet of woede. Zelfbeschadiging kan een schreeuw om aandacht zijn, zelfs een middel om de omgeving te manipuleren. ‘Als jij niet doet wat ik wil, doe ik mijzelf pijn!’

Je kunt je voorstellen dat als je goed in je vel zit, geestelijk stabiel bent, je dit soort dingen niet gaat doen. Vaak hebben mensen die zichzelf pijn doen, psychische problemen of (bijvoorbeeld) bordeline persoonlijkheidsstoornissen. Jezelf pijn doen, kan ervoor zorgen dat je weer rustiger wordt. Daar zit overigens het risico in om er verslaafd aan te raken. Je lichaam maakt namelijk endorfine vrij bij pijn en dit stofje geeft je een fijn gevoel en zorgt voor een soort waas. Een natuurlijk pijnstiller of drug van het lichaam als vlucht voor de pijn van emoties.

Jouw hulp is belangrijk

Als je ontdekt dat je kind zichzelf beschadigt, dan heeft het jouw liefde en begrip dubbel zo hard nodig. Neem hem en zijn pijn serieus en probeer zijn gedrag te begrijpen. Het is belangrijk dat jullie er met elkaar achter komen, waar de basis ligt van de pijn.
De kans is groot dat jullie het niet alleen kunnen oplossen dus praat erover met je huisarts. Hij weet vast een goede (gedrags)therapie, waar je zoon of dochter bij gebaat kan zijn. De behandeling zal dieper ingaan op de onderliggende problematiek.

Er bestaat ook een landelijke stichting voor zelfbeschadiging (LSZ). Meer informatie hierover vind je op www.zelfbeschadiging.nl.

Zelfhulp

Naast het zoeken van professionele hulpverlening via de huisarts, zijn er ook een aantal dingen die je zelf kunt doen. Wat bijvoorbeeld kan helpen bij het inzichtelijk maken van de problemen is het bijhouden van een dagboek, maar ook meditaties, eventueel in de vorm van yoga. Een dagelijks portie sporten kan ook een positieve bijdrage leveren.

Praat met elkaar, maak het onderwerp bespreekbaar. Doe dit eventueel aan de hand van een boek of film. Er zijn verschillende titels over dit onderwerp uitgebracht. Maar vooral: laat je zoon of dochter zien dat je van hem/haar houdt en dat je hem serieus neemt en er voor hem/haar zal zijn.

Boeken

Er zijn verschillende boeken geschreven over zelfbeschadiging. Wellicht heeft je zoon of dochter hier iets aan.

Voor altijd lange mouwen – Arie Kievit
Getekend – Suzanne Peters
Krassende leerlingen – Rinie Roosenboom-Van Seters
Onthoud dit als je verdrietig bent – Maggy van Eijk
De hemel is geen huis – Gerda van Erkel
Een zekere leeftijd – Rebbecca Ray

Films

Misschien houd je zoon of dochter niet van lezen, dan kan met elkaar een film over dit onderwerp kijken, ook een mogelijkheid zijn. Er zijn verschillende films over dit onderwerp uitgebracht.

Ik ook van jou (boek en film)
La Pianiste
Thirteen

Meer informatie

Hypes: De flauwval challenge, hoe gevaarlijk is het?
Een depressieve puber: Wat kun je doen?

Bronvermelding

Tekst: Marion Middendorp
Stockfoto: 123rf.com