Wat zijn eigenlijk beelddenkers? Hoe kun je ze herkennen?

Wat zijn eigenlijk beelddenkers? Hoe kun je ze herkennen?

Heb je ooit van het begrip ‘beelddenkers’ gehoord? Misschien niet, maar toch lijken er steeds meer kinderen geboren te worden die onder dit kopje thuis horen. Als peuter of kleuter zal je ze niet zo snel herkennen, maar eenmaal op school kunnen ze tegen problemen aanlopen in het woordgeoriënteerde-onderwijs. Vandaar dat wij graag aandacht aan dit onderwerp besteden, omdat ‘beelddenkers’ vaak niet herkend en dus ook niet erkend worden.

Letters of beeld

Wanneer je aan een ‘boot’ denkt, verschijnen dan de letters B O O T in je hoofd? Of zie je een zeilbootje dobberend op zee met de zon als stille getuige. Neem een willekeurig ander woord, bijvoorbeeld ‘roos’, zie je de letters R O O S in je hoofd verschijnen? Of zie je een heerlijk ruikende rode roos in je hoofd die zacht beweegt op het ritme van de wind? De meeste mensen zullen woorden als woorden ervaren (de begripsdenkers, woordelijk redenerende denkers), beelddenkers krijgen echter complete filmpjes in hun hoofd.

Het begrip ‘beelddenker’ is geïntroduceerd door de logopediste Maria Krabbe in 1951. Zij werkte met kinderen met leerproblemen zoals dyslexie, stotteren en schrijfproblemen. Deze kinderen bleken volgens haar te denken in beelden en zij noemde hen beelddenkers. Andere gebruikte benamingen zijn: divergerend denken, visueel ingesteld zijn, analoog denken, ruimtelijk denken.

Geboren beelddenkers

Ieder kind wordt geboren als beelddenker maar zodra zij te maken krijgen met taalonderwijs, schakelen de meeste kinderen over op taal- of begripdenken. Echter, een aantal kinderen blijft de voorkeur houden voor het denken in beelden; de zogenaamde beelddenkers. Overigens is dit geen bewuste keuze. Het denken in beelden heeft echter wel als voordeel dat dit veel sneller gaat. Waar een ’taaldenker’ ongeveer 2 woorden per seconde kan denken, kan een ‘beelddenker’ wel 32 beelden per seconde denken! Dit snelle denken zorgt ervoor dat hij het geheel beter kan overzien, sneller tot verbanden kan komen en in staat is originele oplossingen te verzinnen. Het zogenaamde denken in beelden, vind je veel terug bij hoogbegaafde kinderen.

lijn groen oudersenzo
Wat zijn eigenlijk beelddenkers? Hoe kun je ze herkennen?

Sneller denken maar toch achterstand oplopen

Ondanks hun hoge IQ en waanzinnige snelheid in denken, kunnen deze kinderen doorgaans toch moeilijk meekomen in het onderwijs. Het onderwijs wordt immers nog steeds ’taal georiënteerd’ gegeven en beelddenkers kunnen maar moeilijk hiertoe overschakelen. Zij zullen dit als een tekortkoming bij zichzelf ervaren en daar schuilt ook het gevaar. Doordat deze kinderen moeilijk meekomen op school lopen zij eerder het risico het etiket opgeplakt te krijgen van ‘zwakbegaafd’ dan ‘hoogbegaafd’. Waar zij behoefte hebben aan ruimtelijk en visueel onderwijs, is het huidige onderwijs auditief (gericht op het gehoor) en sequentieel (op volgorde, los van elkaar).

Vertaalslag

Beelddenkers zijn continu bezig met de vertaalslag van woorden naar beelden. Je kunt het vergelijken wanneer je onderwijs krijgt in een geheel andere taal, alleen maken zij geen vertaalslag van woord naar woord, maar van woord naar beeld. Maar het gaat verder, want hun hersenen geven ook weer antwoord in beeld en dat moet dan weer vertaald worden naar woord. Je snapt dat dit een lastig proces is. Het zorgt ervoor dat zij daarom meer tijd nodig hebben in communicatie dan taaldenkers.

Niet alleen

Onderzoek heeft uitgewezen dat er in iedere klas één of twee beelddenkers zitten. Wij zetten echter onze vraagtekens bij deze uitslag en denken dat de groep van beelddenkers groter is. Ze zullen echter nooit allemaal als zodanig worden herkend. Het zijn doorgaans de kinderen die in groep 1 en 2 nog prima mee lijken te komen, maar problemen gaan ondervinden in groep 3 wanneer er geschreven en gerekend moet worden. Voor leerkrachten is het moeilijk te herkennen waar het probleem precies ligt, het is een pienter kind en toch komt hij niet mee. Niet alle leerkrachten zijn goed op de hoogte van de kenmerken van beelddenkers of weten dit op juiste wijze te signaleren. Dit onderwerp is nog niet wijdverbreid bekend en daarom is het extra belangrijk dat je als ouder actief meedenkt met school. Jij kent immers je kind het beste!

Kenmerken beelddenkers

Er zijn een aantal kenmerken waaraan een beelddenker kan worden herkend. Het hoeft echter niet zo te zijn dat een beelddenker alle kenmerken heeft. Wij hebben er een aantal op een rij gezet.

Beelddenkers kunnen soms moeilijk op bepaalde woorden komen en als ze ergens over nadenken kunnen hun ogen naar links of rechts schieten.
Ze kunnen maar moeilijk stil zitten. Ze wiebelen en storen soms een kringgesprek met hun grappen. Ze lijken weg te dromen (geen actieve luisterhouding) , doen niet (actief) mee en lijken niet geïnteresseerd.
De schooltijd begint hoopgevend in groep 1 en 2, maar vanaf groep 3 komt daar ineens een kentering in. Het kind lijkt niet meer goed te kunnen meekomen, terwijl het toch een slim kind is.
Ze zijn snel vermoeid, omdat hun wereld anders is dan die om hen heen.
Ze kunnen moeite hebben met het verschil tussen links en rechts.

Laag werktempo

Het automatiseren komt niet goed op gang, het werktempo ligt laag en het kind is snel afgeleid (kijkt veel om zich heen). Een beelddenker moet eerst begrijpen voordat hij het kan doen en bij automatiseren is het de bedoeling dat je iets kan doen, zonder erbij na te denken. Daardoor gaat het automatiseren traag en is het concreet: bijvoorbeeld rekenen met behulp van de vingers in plaats van uit het hoofd.

Ze hebben moeite met het scheiden van hoofdzaken en bijzaken. Ze bepalen graag zelf hoe ze iets willen aanpakken.
Omdat alles in beelden wordt opgeslagen, hebben ze over het algemeen een fotografisch korte termijn geheugen.
Het onthouden van abstracte lettertekens is moeilijk, zoals namen. Hiervan kan namelijk moeilijk een ‘beeld’ worden gemaakt.

Creatief

Ze zijn creatief (knutselen, handvaardigheid) en hebben vaak een goed ruimtelijk inzicht.
Ze hebben moeite met klokkijken en tijdsbegrip.
Technisch lezen kan voor problemen zorgen terwijl ze wel de inhoud snappen (begrijpend lezen). Ze kunnen echter wel goed de strekking van de zin onthouden, maar als ze moeten voorlezen, lezen ze vaak iets anders dan dat er staat. Bijvoorbeeld: ‘De kat van de buren loopt langs het huis.’ De beelddenker ziet de plaatjes in zijn hoofd en leest hardop bijvoorbeeld: ‘De kat van de buren loopt door de tuin.’ Dit komt omdat ze meer dingen tegelijk in hun denkmodel moeten zetten.
Ze hebben een levendige fantasie en kunnen dagdromen.

Intuïtief

Ze nemen vaak intuïtief beslissingen (op hun gevoel)
Als je ze vraagt waarom ze iets weten, is het antwoord vaak: ‘Dat weet ik gewoon, dat zie ik zo’
Ze zijn in staat bijzondere oplossingen te bedenken op problemen.

Moeite met omzetting van beeld naar taal

Beelddenkers kunnen problemen ondervinden op gebied van: lezen, schrijven en spelling. Het kost ze meestal tijd en moeite om waarnemingen vlot in taal om te zetten. Daardoor zijn ze minder snel in het geven van antwoorden als zij onvoorbereid een vraag moeten beantwoorden. Zij krijgen alle informatie tegelijk binnen en kunnen daardoor geen selectie maken, ze raken vervolgens overprikkeld en het lijkt dan alsof ze bij hun denken en doen van de hak op de tak springen.

Moeite op tijd te komen

Ze zijn zich vaak niet bewust van tijd en hebben daarom vaak moeite op tijd te komen of gaan juist dit overcompenseren en er op een krampachtige wijze mee om. Werken onder tijdsdruk is funest voor beelddenkers.
Beelddenkers hebben moeite hun aandacht voor langere tijd vast te houden. Ze zijn snel afgeleid en vergeetachtig. Het lijkt – en vaak is dit ook het geval – dat ze slecht luisteren. Ze hebben immers niet veel met taal… Door het zien van het grote geheel en de snelle manier van denken, is het voor de omgeving niet altijd mogelijk beelddenkers te volgen.

Negatief zelfbeeld

De wereld is (nog steeds) ingesteld op in taal denkende mensen. Van beelddenkers wordt verwacht dat zij zich aanpassen. Naarmate een beelddenker zichzelf steeds opnieuw tegenkomt binnen het huidige onderwijs, gaat hij steeds minder van zichzelf of zijn omgeving begrijpen. Hij zoekt de tekortkomingen doorgaans bij zichzelf. ‘Ik zal wel dom zijn.’ Je kunt je voorstellen dat dit niet bevorderlijk is voor het ontwikkelen van een positief zelfbeeld.

Sterke kanten

Beelddenkers hebben echter een aantal zeer sterke kanten, zij kunnen bijvoorbeeld complexe situaties snel inschatten, zijn vindingrijk, creatief, associatief, inspirerend en hebben veel fantasie. Ze zijn vaak georiënteerd op mensen en natuur, hebben een goed ruimtelijk vermogen en een goed gevoel voor humor. Ze zien verbanden die andere mensen niet zien en kunnen daardoor met originele oplossingen komen, ze denken snel en kunnen grote gedachtesprongen maken en ze zijn gevoelsmatig en zijn gevoelig voor sfeer. Daarnaast kunnen zij tekeningen, schema’s en figuren goed verwerken. Een negatief zelfbeeld is dus absoluut niet nodig met al deze prachtige eigenschappen! We moeten ze daarmee alleen wel tegemoet komen, dat ze de kans krijgen zich te ontwikkelen.

Handvatten voor beelddenkers

Gelukkig komt er steeds meer aandacht voor beelddenkers, hoewel dat nog lang niet voldoende is. Er zijn wel trainingen voor beelddenkende kinderen ze zo goed mogelijk het taal georiënteerde onderwijs door te laten komen. De beelddenker kan begeleid worden in zijn manier van denken en dit omzetten naar taal. Hiervoor kan de zogenaamde ‘woord-beeldmethode’ worden gebruikt. Bij deze methode wordt de taalstructuur van woorden en zinnen voor het kind zichtbaar gemaakt. Zo kan hij zien wat er gebeurt en hij moet doen. Dit gebeurt door middel van werken met klei. De taal wordt dan ‘driedimensionaal’ gemaakt. Ook voor leerkrachten bestaan er handvatten, de manier van lesgeven aan te passen aan het kind.

Hoe om te gaan met beelddenkers in het onderwijs

Het zou een foute benadering zijn te verlangen van deze kinderen, anders te gaan denken. Een betere benadering zou zijn, de manier van lesgeven aan te passen aan deze kinderen. Elke beelddenker is echter anders, dus als docent zou je er achter moeten zien te komen hoe de individuele beelddenker het beste kan worden benaderd. Voor het kind is het immers van cruciaal belang dat hij plezier blijft houden in het leren en zijn nieuwsgierigheid geprikkeld blijft.

Zelf oplossingen vinden

Belangrijk is dat de beelddenker de uitdaging bij zichzelf leert vinden en hij de kans krijgt zelf de wetmatigheden uit de lesstof leert te ontdekken. Hij moet de kans krijgen zelf oplossingen te vinden voor problemen en zo zelfstandig mogelijk aan het werk gaan, doordenken, actief zijn en de mogelijkheid krijgen op diverse manieren zijn informatie te vergaren.

Korte tips

Geef instructies in kleine groepjes of individueel.
Maak zoveel mogelijk gebruik van visuele ondersteuning (tekeningen, symbolen).
Laat kinderen samenwerken (beelddenkers vullen elkaar aan).
Maak gebruik van een liedje, mopje, verhaal of bewegingen om bepaalde dingen te leren.
Praat zacht en gebruik logische zinnen.
Herhaal iedere dag heel kort en steeds een beetje anders.
Maak tijd zichtbaar (kwartieren, halve en hele uren).
Gebruik van kleur geeft rust en overzicht.
Rekenen is spelen in hoeveelheden, het maken van sommen laat niets zien over de aanpak. Vraag naar de strategie, maak het visueel en inzichtelijk.

Tips voor ouders van beelddenkers

Vaak valt de appel niet ver van de boom… het kan dus heel goed zijn dat de kenmerken van beelddenkers als een spiegel voor je zijn en een grote mate van herkenbaarheid bij je oproepen. Wellicht heb je nooit geweten waarom je je altijd net even anders hebt gevoeld… en lees je nu het antwoord op je vraag. Wanneer dit zo is, wéét je uit ervaring waar je al die jaren tegenaan bent gelopen en waarom het zo belangrijk is deze eigenschap bij onze kinderen te herkennen en erkennen.

Afspraken

Maak duidelijke afspraken met je kinderen. Consequent zijn (en dit kan op een liefdevolle maar duidelijke wijze) is erg belangrijk voor deze kinderen. Zij moeten weten tussen welke kaders zij vrij mogen bewegen.
Help hem vooruit te komen door hem aan te spreken op zijn intelligentie en probleemoplossend vermogen.
Vertrouw erop dat je kind doet wat je vraagt. Soms heeft het wat tijd nodig om de opdracht te verwerken en tot uitvoer te brengen. Geduld is een schone zaak.
Houd de verhalen en instructies kort, zijn gedachten kunnen immers snel afdwalen. Gegeven opdrachten moeten kort en duidelijk zijn, overzichtelijk en uitvoerbaar.

Voldoende rust

Geef je kind voldoende (nacht)rust. Beelddenkers verbruiken veel energie en moeten dus steeds goed kunnen uitrusten om de volgende dag weer fris te beginnen.
Complimenten werken alleen als ze ook echt gemeend zijn en recht uit je hart komen. Overdrijven werkt alleen maar averechts.

Geef hem keuzemogelijkheden waaruit hij kan kiezen. Je kunt hem hierin wel begeleiden door hem goed de consequenties voor te houden van alle keuzemogelijkheden.
Om een compleet beeld te krijgen heeft je kind details nodig. Hij wil het naadje van de kous weten. Geef hem zoveel mogelijk deze details en uitleg. Alleen hiermee kan hij goed aan de slag.

liefs Marion

Meer informatie

Kenmerken van een ontwikkelingsvoorsprong
Linkshandig of rechtshandig. Wat betekent dit voor je kind?
Diagnose dyscalculie, maar wat betekent dit?
Hoogsensitief en telepathisch – Hoe ga je ermee om?
Fantasievriendjes – Hoe serieus moet je dit nemen?
Fantasie, fictie, spel, leugens en werkelijkheid. Hoe houd je ze gescheiden?
Kinderen met fantasievriendjes voelen zich minder eenzaam

Bronvermelding

Tekst: Marion Middendorp
Stockfoto: 123rf.com

BabyBaby

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *